Avrupa Birliği, küresel ormansızlaşmayı durdurmak amacıyla, talep gören tarımsal ürünlerle ilgilenen şirketlere önemli sorumluluklar yükleyen yeni bir düzenleme getirdi. 29 Haziran 2023 tarihinde yürürlüğe giren 2023/1115 Sayılı Düzenleme, AB’nin ormansızlaşma ve orman bozulmasıyla mücadele etmeye yönelik iklim stratejisinin bir parçası olarak kabul edildi. Son 30 yılda tarımsal üretim için ormanların yok edilmesi, Libya büyüklüğünde, 1.78 milyon kilometrekarelik bir alanın kaybına yol açtı. Bu süreç, biyolojik çeşitliliğin azalmasına ve küresel sera gazı emisyonlarının %11’ine katkıda bulunarak çevresel tahribatı hızlandırdı.
Yeni düzenlemeye göre, soya, sığır eti, palm yağı, kereste, kakao ve kahve gibi ürünler ile çikolata, mobilya ve deri gibi türevlerinin AB pazarına sunulabilmesi için bu ürünlerin ormansızlaşma ve orman bozulmasıyla ilişkili olmadığını kanıtlamaları gerekiyor. Düzenlemeye uyum sağlamak için şirketlerin, ürünlerin sürdürülebilirliğini ve yasal üretim şartlarını sağladığını göstermek üzere çok aşamalı bir durum tespiti sürecini tamamlaması gerekiyor.
Şirketler için Yeni Sorumluluklar:
AB Ormansızlaşma Düzenlemesi kapsamında şirketleri, uyumu sağlamak için beş aşamalı bir süreç bekliyor:
- Bilgi Toplama:
Şirketler, ürünlerin kaynağına dair ayrıntılı bilgiler toplamalıdır. Ürünün adı, üretildiği ülke, coğrafi koordinatlar, hasat zamanı gibi bilgilerin yanı sıra, ürünlerin ormansızlaşmayla ilişkilendirilmediğine dair kanıtlar da sağlanmalıdır. Bu bilgiler en az beş yıl boyunca saklanmak zorundadır. - Risk Değerlendirmesi:
Operatörler, toplanan bilgileri analiz ederek ürünlerinin ormansızlaşma riski taşıyıp taşımadığını değerlendirmek zorundadır. Avrupa Komisyonu, ülkeleri ormansızlaşma oranlarına, tarımsal genişleme hızına ve üretim eğilimlerine göre yüksek, standart ve düşük risk olarak sınıflandıracaktır. Yüksek riskli ülkelerden gelen ürünler için daha sıkı değerlendirmeler yapılması gerekmektedir. Düşük riskli ülkeler risk değerlendirmesinden muaf tutulacaktır. - Risk Azaltma:
Değerlendirme sırasında bir risk tespit edilirse, şirketlerin bu riski azaltmak için ürünleri AB’ye ithal etmeden önce gerekli adımları atmaları gerekmektedir. Bu, daha kesin verilerin sağlanması veya tedarik zincirindeki kontrollerin sıkılaştırılmasını içerebilir. - Durum Tespiti Raporlaması:
Şirketler, ürünlerinin tüm gereklilikleri karşıladığını doğrulayan resmi bir durum tespiti beyanını tamamlamak zorundadır. Bu beyan, ürünlerin AB pazarına girmeden önce sunulmalıdır. - İzlenebilirlik:
Şirketler, tedarik zincirinin tamamında tam izlenebilirlik sağlamak zorundadır. Bu, ürünlerin kaynağının ve üretim süreçlerinin belirli lokasyonlara kadar izlenebilmesi anlamına gelir. Bu, sorumluluğun artırılmasına ve düzenlemeye uyumun sağlanmasına yardımcı olacaktır.
Uygulamalar ve Uyum:
Düzenleme belirli sertifikaları zorunlu kılmamakla birlikte, şirketlerin tedarik zincirlerini takip etme ve AB düzenlemelerine uyum sağlama konusunda güçlü sistemler kurmalarını gerektirmektedir. İzlenebilirlik gerekliliği, şirketleri üretim sürecinin her aşamasını belgelemeye zorlayarak, ürünlerin ormansızlaşmadan arınmış bölgelerden tedarik edilmesini ve yerel yasalara uygun olarak üretilmesini güvence altına almayı amaçlamaktadır.
Bu ürünlerin gerekli beyan süreci tamamlanmadan ithal edilmesi yasaklanacaktır. Ayrıca şirketlerin, düzenlemenin kapsamının genişletilmesi olasılığına karşı iki yılda bir yapılacak incelemeleri takip etmeleri gerekecektir.
Önemli Noktalar:
- Şirketler, titiz bir durum tespiti, risk değerlendirmesi ve tedarik zinciri izlenebilirliğini sağlamakla yükümlüdür.
- Ürünlerin AB pazarına girebilmesi için ormansızlaşmayla ilişkili olmadığının kanıtlanması gerekiyor, özellikle yüksek riskli bölgelerden gelen ürünlerde daha sıkı kontroller uygulanacak.
- Uyum sağlanamaması durumunda, 2024 yılının Aralık ayından itibaren bu ürünlerin ithalatı durdurulacaktır.
- Şirketler, ürünlerinin kaynaklarını ve üretim süreçlerini tam anlamıyla belgelemek zorundadır.
